De barmhartige Samaritaan & partners BV

Laatst vertelde iemand me over onaangename herinneringen bij het lezen van het woord ‘bekommeren’. Het deed haar terugdenken aan een tijd waarin ‘bekommeren’ werd gehoord als ‘jij bent zielig’ en ‘ik weet wat jij nodig hebt’. Ook het woord ‘mededogen’ lijkt wel eens zwanger van ongelijkwaardigheid en besmet met zwaarmoedigheid. 
Ik heb mezelf lang afgevraagd of mededogen niet een relikwie is uit de tijd dat barmhartige Samaritanen nog het goede voorbeeld konden geven. Of mededogen als onderdeel van spirituele en religieuze tradities mensen buiten die tradities afschrikt. “Hoort mededogen,” tandenknarste ik, “thuis op mijn curriculum vitae onder het kopje ‘Overige interesses’ of verdient het een plek in bijvoorbeeld een organisatie-advies of een plan van aanpak rond een communicatietraining?”

Meer duidelijkheid hierover kreeg ik bij het draaien van de luisterboekversie van Paul Ekmans Emotional Awareness. Uit onderzoek blijkt dat mensen (en andere dieren) zich ‘van nature’ bekommeren om het welzijn van bloedverwanten en stamgenoten. Honderdduizenden jaren geleden vergrootte die zorg voor elkaar de overlevingskansen van onze voorouders. Het vermogen tot mededogen en het besef dat dat vermogen verbonden is met overleven zitten dus diep in ons verankerd. Dat vind ik op zichzelf al een hoopvolle boodschap.
Waarom?
Of het nu de vogelgriep is die zich verspreidt, of een golf faillissementen; of het nu de voedselprijzen zijn die stijgen of de zeespiegel – het is duidelijk dat we op een ingrijpende manier onderling afhankelijk zijn. Bijdragen aan het welzijn van anderen is een kwestie van gezond verstand – mijn geluk is verbonden met dat van jou… De vraagstukken waarmee we te maken hebben, vragen dus om oplossingen die uitgaan van het welzijn van alle betrokkenen. Dat vraagt creativiteit, zeker. Maar vóór alles vraagt het om het vermogen rekening te houden met een ander, oog te hebben voor het ongemak en de pijn van anderen. Om het vermogen tot mededogen dus. Hoopvol vind ik dat we dit blijkbaar in onze genen meedragen.

Ik zie twee redenen waarom mededogen een plek verdient in trainingen in of adviezen aan organisaties. Ten eerste: organisaties bestaan uit netwerken en verbanden die afhankelijk van elkaar bestaan. Rekening houden met anderen (met andere afdelingen, met andere projecten enzovoorts) is geen idealisme; het is de duurzame manier van zorgen voor je eigen welzijn (afdeling, project enzovoorts) in de organisatie. Ten tweede: hoewel we dit vermogen al heel lang bezitten, beperkt het zich van nature tot een vrij kleine kring. Het vraagt oefening voordat we met dezelfde vanzelfsprekendheid rekening houden met de zorgen van onze collega’s, onze leidinggevende, onze ouders of onze kinderen.